Hardlopen en bloed doneren

Bloed doneren

Per keer wordt ongeveer een halve liter bloed afgenomen in ongeveer tien minuten tijd. Dit is 10% van het circulerend bloedvolume van een gemiddelde sporter. Best veel dus! Het duurt dan ook altijd enkele weken voordat het gedoneerde bloed weer is aangemaakt.  

Na bloedverlies, zoals een donatie, moet het aantal rode bloedcellen en het ijzerniveau hersteld worden. In de nieren bevinden zich speciale cellen die een signaal aan het beenmerg geven om meer stamcellen om te zetten in rode bloedcellen. Je lichaam produceert normaal gesproken al pakweg 2 miljoen rode cellen per seconde. Na een bloeddonatie zal deze productie kortdurend toenemen. Vervolgens moeten deze jonge cellen uitrijpen tot volwaardige volwassen rode bloedcellen. Deze rijpingsduur duurt ongeveer 6 weken. In deze rode bloedcellen wordt hemoglobine (Hb) ingebouwd, dat zuurstof aan zich kan binden. Bij deze binding speelt het element ijzer een belangrijke rol. 

Het ijzerniveau van het bloed wordt op peil gebracht met ijzer uit voorraden elders in het lichaam, die op hun beurt weer aangevuld worden met ijzer dat uit de voeding wordt opgenomen. Een ijzertekort kan leiden tot verlaagde Hb-waarden, waardoor een situatie van anemie (bloedarmoede) kan ontstaan. Dit zorgt voor een abnormaal vermoeidheidsgevoel, ook tijdens inspanning. Na een bloeddonatie is het Hb normaalgesproken na 6 tot 12 weken terug op niveau. 

Er zal dus na een bloeddonatie een periode een verminderd herstel- en prestatievermogen aanwezig zijn. Enkele uren na de afname van bloed zal je VO2-max (een maat voor het uithoudingsvermogen) met 15% zijn afgenomen en kun je een bepaald pittig tempo bijna 20% minder lang volhouden. Na een week zal je VO2-max nog altijd 7% lager zijn. Pas na een week of drie begint deze weer terug op het oude niveau te komen.

Jouw training moet hierop dus tijdelijk worden aangepast. De dag dat je bloed geeft kun je het beste niet gaan trainen. De dagen erna doe je liever geen snelheidswerk of lange duurloop. Daarbij moet je extra in de gaten houden hoe je je voelt tijdens en (de dag) na de training. Het is dus niet verstandig bloed te doneren vlak voor een belangrijke wedstrijd of in een zware trainingsperiode.

Herstelperiode

Hoe lang de herstelperiode is na een bloeddonatie is voor iedere sporter anders en hangt bijvoorbeeld af van de ijzervoorraad die je hebt. Veel intensief trainende sporters hebben al wat eerder een ijzertekort dan niet-sporters, onder andere door het verlies van ijzer tijdens het zweten. Daarom kan het voor sporters echt een probleem zijn om naast hun intensieve training twee keer per jaar een halve liter bloed te geven. Reden vaak om van bloeddonatie af te zien.

Plasma of bloedplaatjes doneren

Maar er zijn ook andere vormen van donorschap, waarbij er geen verhoogde kans is op het ontstaan van bloedarmoede. Namelijk het doneren van bloedplasma of van alleen bloedplaatjes. Ook daaraan is een grote behoefte. Bij het afnemen van bloedplasma wordt door middel van plasmaferese alleen het plasma (het vochtgedeelte van het bloed) afgenomen. De bloedcellen worden weer teruggebracht in de bloedbaan van de donor. Deze procedure duurt tussen de 35 en 45 minuten. Dit verkregen plasma kan vervolgens in zijn geheel aan patiënten worden toegediend of er kunnen stollingseiwitten en afweerstoffen uitgehaald worden die van (levens)belang zijn.

Plasmadonor zijn is minder belastend voor het lichaam dan een reguliere bloedafname, omdat de donor de bloedcellen (en dus ook het ijzer) weer terugkrijgt. Je raakt alleen ruim een halve liter plasma (vocht) kwijt. Dit is met drinken binnen enkele uren weer aangevuld. De afgestane eiwitten zijn binnen 24 uur alweer aangemaakt zodat je na een dag alweer intensief kunt trainen. 

Bij het doneren van alleen bloedplaatjes worden alleen de bloedplaatjes uit het bloed gefilterd, de rest krijg je weer terug. Binnen enkele dagen worden je eigen bloedplaatjes (die een rol spelen bij de bloedstolling) weer aangemaakt. 

Vanwege het ijzertekort dat ontstaat bij een bloeddonatie met daarbij het risico om bloedarmoede te ontwikkelen, mogen vrouwen maximaal drie keer per jaar bloed doneren en mannen maximaal vijf keer.  Doneren van plasma of bloedplaatjes kan wel vaker. 

Hoe vaak het in jouw situatie verstandig is om bloed te geven, kun je met bijvoorbeeld de donorarts bespreken.

Het verschil in inspanningsvermogen kan merkbaar zijn wanneer je topsport of duursport beoefent en een grote inspanning gaat doen (bijvoorbeeld een marathon of wedstrijd). Het is dan verstandig om geen bloed te geven in de maand ervoor. Je hemoglobinegehalte heeft namelijk een aantal weken nodig om op het oude niveau te komen. Ook in de eerste maand ná een forse inspanning, zoals een marathon of wandelvierdaagse, kan je Hb-gehalte door de inspanning iets verlaagd zijn en wordt het geven van bloed afgeraden.

Bovenstaande in acht nemende, kun je dus ook als actieve sporter een vuist voor een ander maken en je aanmelden als bloed (plaatjes) of plasma donor. Alles bij elkaar (test, formulieren invullen, even wachten, nog iets eten) ben je een klein uurtje kwijt waarmee je heel veel kunt betekenen voor je medemens want er is nog altijd een enorme behoefte aan nieuwe donoren. Met als extraatje dat je advies op maat krijgt over je eigen Hb en ijzergehalte in het bloed. Deze worden namelijk altijd vóór afname gemeten en besproken. 

Voor meer informatie over bloed- en plasma doneren kun je kijken op de website van de bloedbank www.sanquin.nl